Verhaspelingen of nieuwe woorden?

3 oktober

Wat is de ‘draakgracht’? En kan iets zich spreekwoordelijk ‘aan de rand van de postzegel’ bevinden? De redacteuren van Emma Handson verdiepen zich dagelijks in dit soort kwesties. Zijn het nu nieuwe woorden of verhaspelingen? Wij zoeken het voor je uit.  

Taalvernieuwing in de praktijk

Nieuwe woorden en uitdrukkingen ontstaan dagelijks. Maar pas als ze in de woordenboeken staan, kun je ze in (officiële) teksten gebruiken. Anders leidt zo’n term tot verwarring of een hapering bij de lezer en schiet je als schrijver je doel voorbij. Daarom is het maar goed dat onze redacteuren hier scherp op zijn en een gangbaarder alternatief suggereren. Dit deden ze ook bij onderstaande voorbeelden, allemaal uit onze dagelijkse praktijk.

Nieuwe woorden: completiteit en vluggigheid

Zo hoorde een notulist in een vergadering het woord ‘completiteit’. Je hebt er waarschijnlijk meteen een beeld bij, maar in Van Dale is het woord (nog) niet terug te vinden. De context bevestigde dat de spreker iets bedoelde als ‘in zijn geheel.’ Of wat te denken van ‘vluggigheid’? Een nieuw woord voor ‘snel’ of een verhaspeling van ‘vlug’ en ‘in de gauwigheid’? Het klinkt goed, maar roept toch vragen op, ook door dat rode kringeltje dat Word eronder zet.

Draakgracht?

Handig, die tekstcorrectie van Word, maar reken daar vooral niet op. ‘Draakgracht’ is een prima woord volgens Word. Collega’s kregen er direct Harry Pottervibes van en dachten aan een Amsterdamse variant van de Wegisweg. Helaas bleek het geen nieuw woord, maar een tikfout: ‘draagkracht’, bedoelde de notulist hier. Een stuk logischer in de notulen van een pensioenfonds, dat dan weer wel. En gelukkig dat een redacteur naar de tekst keek!

Veranderende tijden

Nieuwe woorden ontstaan ook door veranderende tijden. Zo passen we tegenwoordig het ouderwetse ‘maatmannen’ aan naar ‘maatmensen’. Maar we hoorden ook een keer ‘maatmanmensen’ voorbijkomen. Blijkbaar had de bedenker van dit woord het genderneutraal taalgebruik nog niet helemaal onder de knie. Word vindt alle varianten prima, dus het is maar goed dat onze redacteuren beter opletten. Het geeft daarnaast te denken dat Word wél een rood kringeltje plaatst onder ‘inclusiviteit’ en daarvoor ‘exclusiviteit’ als alternatief geeft. Is inclusiviteit echt zo nieuw?

Nieuwe spreekwoorden

In de categorie spreekwoorden en uitdrukkingen: we hoorden in een vergadering dat een fonds zich ‘aan de rand van de postzegel’ bevond. Een bijzonder (nog) onbekend spreekwoord in een tijd dat de postzegel niet meer dagelijks wordt gebruikt. Doelde de spreker wellicht op de kartelrand? Of op de teloorgang van de zegel? Elders zagen we: ‘hij kan dat niet stroken met de uitleg’. Ook een nieuwe uitdrukking? Vooralsnog gaan we maar uit van een verhaspeling van ‘hij kan dat niet rijmen met’ en ‘het strookt niet met’. Dan klopt het zeker.

En ja, we komen zelf ook af en toe met creatieve uitdrukkingen. Zoals die collega die wilde schrijven: ‘kun je goed uit de weg met …’. Gelukkig merkten we snel dat daar iets niet klopte. Het is een verhaspeling van ‘kun je goed uit de voeten met …’ en ‘kun je goed overweg met …’ En de tekstcorrector die probeerde ‘kaas te maken’ van een opname haalde ook twee uitdrukkingen door elkaar: ‘ergens geen chocola van kunnen maken’ en ‘ergens geen kaas van hebben gegeten’.

Nieuwe namen en locaties

Ongemakkelijk wordt het als ineens nieuwe namen of locaties opduiken in documenten. Niets zo vervelend als een verkeerd gespelde naam. Daarom zoeken onze redacteuren namen en locaties bij twijfel op. Zo konden we voorkomen dat de personen ‘Schenkel’ en ‘Snellen’ samensmolten tot ‘Schellen’. We kiezen ook de juiste naam als bijvoorbeeld ‘Berkelmans’ en ‘Brekelmans’ in één tekst opduiken. En wat dacht je van de inspreker die het had over het ‘Gelderse Ravijnziekenhuis’? Wij zijn dan zo scherp om te bedenken dat Ziekenhuis Gelderse Vallei wordt bedoeld.

Meer dan verhaspelingen

Misschien zijn de genoemde woorden en uitdrukkingen over een paar jaar wel correct, want taal is continu in beweging. En dat maakt het werken met taal juist zo leuk! Tot die tijd zorgen onze redacteuren ervoor dat ze niet in teksten voorkomen waar ze niet thuishoren. En dan hebben we het nog niet eens gehad over al die andere zaken waar we op letten, zoals een goede zinsopbouw, consistent gebruik van woorden, leestekens en specifieke klantrichtlijnen. Kunnen jouw teksten een goede (eind)redactie gebruiken? Neem dan contact met ons op.

Benieuwd naar meer verhaspelingen die onze redacteuren tegenkwamen? Lees dan de blog:

Verhaspelingen: over de achterban(d) en het hondenhok / hoenderhok