Verhaspelingen: over de achterban(d) en het hondenhok / hoenderhok

2 mei

Nederlands is een leuke én lastige taal. Een woord dat op zich correct Nederlands is, hoeft dat in de context niet te zijn. En termen of gezegdes die op elkaar lijken, zijn snel door elkaar gehaald. Neem de vergaderaar die ‘de knuppel in het hondenhok gooide’. Of degene die sprak over ‘de steun van de achterband’. Zie jij gelijk wat er fout is? Gelukkig halen onze redacteuren dit soort verhaspelingen met veel plezier uit alle teksten die ze onder ogen krijgen. We delen ze graag, voor een glimlach en om van te leren.

Wat ging er fout bij achterband en hondenhok?

Alle voorbeelden die we noemen komen uit de dagelijkse praktijk van onze redacteuren en tekstcorrectoren. Zij kwamen dus echt de zin tegen: ‘De steun van de achterband komt later in de vergadering aan de orde.’ Als het zou gaan over een fietsreparatie zou de zin misschien nog kunnen, maar in een vergadering van een pensioenfonds wordt ‘de achterban’ bedoeld. Eén lettertje maakt een wereld van verschil.

Ook bij die knuppel in het hondenhok is sprake van een verhaspeling. Omdat de meeste mensen het woord ‘hondenhok’ vaker gebruiken dan ‘hoenderhok’, klinkt dat wellicht logischer. Maar als je een knuppel tussen de kippen gooit, geeft dat de onrust die in het spreekwoord wordt bedoeld. Wat het lastig maakt, is dat ‘hondenhok’ gewoon een goed Nederlands woord is. De spellingcorrectie van Word haalt deze fout er niet uit en ook AI herkent lang niet alle verhaspelingen direct.

Verhaspelde spreekwoorden en gezegden

Spreekwoorden en gezegdes worden vaker door elkaar gehaald. Zo hoorden we: ‘Dan is het schaap van de dam’ in plaats van: ‘Dan is het hek van de dam’ en een verdediging die als ‘geitenkaas’ was, in plaats van als ‘gatenkaas’. Helemaal mooi is degene die ‘iets aan je broek hebben hangen’ iets netter leek te willen verwoorden. Diegene maakte ervan: ‘iets aan je pantalon hebben hangen’. Mooi, maar gelukkig gecorrigeerd door onze tekstredactie. Subtieler is de verhaspeling: ‘Hij zit er scherp op.’ Zie jij de fout gelijk? Wat wel klopt, is ‘hij zit erbovenop’ óf ‘hij is er scherp op’. Daar moet je als tekstcorrector scherp op zijn!

Grammatica van betekenis

Word en AI zijn inmiddels slim genoeg om af en toe een dt-fout uit de tekst te vissen. Maar een computerprogramma ziet lang niet alle grammaticale fouten even goed. Verwijswoorden worden bijvoorbeeld vaak verkeerd gebruikt. Details, denk je? Lees dan maar eens de zin: ‘Ik verwijs u naar het bezoekrapport van de tweede belangenbehartiger die u bij de opdracht voegde.’ Hier staat dus dat de belangenbehartiger bij de opdracht werd gevoegd. Dat zal de schrijver vast niet hebben bedoeld… En wat dacht je van het gebruik van het juiste lidwoord? ‘De charter’ is een vlucht en ‘het charter’ is een schriftelijke overeenkomst. In jouw tekst wil je wél de term met de juiste betekenis terugzien.

Dubbel zien

Mogelijk kun je dingen dubbel zeggen, zoals in deze zin: ‘kunnen’ en ‘mogelijk’ zeggen allebei hetzelfde. Het is dus: ‘Mogelijk zeg je dingen dubbel’ of ‘Je kunt dingen dubbel zeggen.’ Andere voorbeelden die we tegenkwamen in deze categorie: ‘… dat het houden van een audit vooralsnog prematuur is.’ Hier zeggen ‘vooralsnog’ en ‘prematuur’ precies hetzelfde. Of iets dat ‘fysiek en lichamelijk’ invloed had. Onze redacteuren merken dan op dat ‘fysiek en mentaal’ of ‘lichamelijk en geestelijk’ wordt bedoeld. En dat een huis ‘een douche met badkamer’ had? Ook die verhaspeling pikten we er feilloos uit.

Tikfouten met grote gevolgen

Een verhaspeling kan het gevolg zijn van een verspreking of van een tikfout. Het is misschien best een prestatie als iemand een presentatie geeft, maar het is niet de bedoeling dat je die twee letters ‘en’ vergeet. Of wat dacht je ervan als iemand schrijft wat iemand ‘bekent’ in plaats van ‘betekent’? Oeps! ‘Generen’ is iets heel anders dan ‘genereren’. En hoewel we ons afvroegen wat een ‘but-out’ betekende, hebben we het maar niet gegoogeld. Gelukkig kwamen we erachter dat de schrijver een ‘buy-out’ bedoelde. De t zit naast de y op het toetsenbord, vandaar.

Jouw tekst zonder verhaspelingen

Zoals gezegd: al deze voorbeelden komen uit de praktijk van de tekstcorrectoren van Emma Handson. Het zijn stuk voor stuk fouten die Word niet herkent en waar je zelf gemakkelijk overheen leest. Een scherp oog en een getrainde blik zijn nodig om de context te herkennen en mee te denken over wat de spreker of schrijver heeft bedoeld. Alleen dan krijg je teksten in correct Nederlands zonder verhaspelingen. Wil jij dat ook? Neem dan contact met ons op. Wij helpen je graag!