Taalverandering: een probleem of een kans?

9 november

Taal is continu in ontwikkeling: woorden waarvan we jarenlang hebben geleerd dat ze fout zijn, zoals ‘uitprinten’, zijn inmiddels officieel taalgebruik. Hoe meer je erover nadenkt, hoe ingewikkelder het lijkt te worden. Maar is taalverandering daardoor iets vervelends of biedt het juist speelruimte? En hoe kun je hier het beste mee omgaan? We nemen je graag mee in onze overwegingen.

Waar komt taal vandaan?

Vaak helpt het al om naar de oorsprong van verschillende woorden en uitdrukkingen te kijken. De Nederlandse taal vindt zijn oorsprong in het Oudnederlands vanaf de zesde eeuw en ging in de middeleeuwen over in het Middelnederlands. Dat Middelnederlands was eigenlijk een verzameling van verschillende talen en dialecten die in het huidige Nederlandse taalgebied voorkwamen. Niet alleen van tijd tot tijd, maar ook van streek tot streek verschilde taal dus enorm. En eigenlijk verschilt taalgebruik nog steeds.

Op zoek naar uniformiteit

In de zestiende eeuw werd een standaardtaal ontwikkeld door verschillende regionale talen met elkaar te vergelijken. Taaluitingen die het minst van elkaar afweken of het meest voorkwamen, werden daartoe als standaard bestempeld. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van meervoudsvormen. Tegenwoordig kennen we in het Nederlands de meervoudsuitgangen -s en -en, maar hiervoor waren -n en -er ook gangbaar. Wist je dat ‘schoen’ eerst het meervoud was van ‘schoe’? In het kader van uniformiteit zijn we ‘schoen’ als enkelvoud gaan zien en ‘schoenen’ als meervoud. En het meervoud van ‘ei’ was eerst ‘eier’, maar werd ‘eieren’. Dit fenomeen heet ook wel stapelmeervoud. Nu is er niemand meer die ‘schoenen’ of ‘eieren’ nog afkeurt, maar ook deze verandering zal niet zonder discussie zijn doorgevoerd.

Goed of fout?

In plaats van taalverandering als natuurlijk verschijnsel te zien, vellen mensen vaak een moreel oordeel. De verandering wordt gezien als goed of fout, bijvoorbeeld afhankelijk van persoonlijke voorkeur of aangeleerd gedrag. Het woord ‘frikandel’ was een aantal jaar geleden nog niet erkend als goed Nederlands woord, terwijl het in spreektaal overal voorkwam. Van Dale heeft hieraan een heel artikel gewijd. Zullen ‘ik besef me’ en ‘ik irriteer me daaraan’ dezelfde weg afleggen? Ook deze uitdrukkingen zijn immers gemeengoed in de spreektaal, maar veel taalliefhebbers en -kenners gruwen ervan. In de standaardtaal worden ze (vooralsnog) niet erkend.

Taalverandering in de praktijk

In plaats van je af te vragen of een verandering in een woord of uitdrukking goed of slecht is, kun je ook stilstaan bij hoe begrijpelijk het is wat wordt gezegd. Wij komen in de dagelijkse praktijk de mooiste vondsten tegen. Zo hoorde een van onze notulisten tijdens een vergadering de uitdrukking dat iets ‘in klontjes was’, een combinatie van ‘zo klaar als een klontje’ en ‘in kannen en kruiken’. En eigenlijk gelijk duidelijk, toch? Is het dan fout of is er sprake van een mooi nieuw stukje taal?  

Maar je snapt toch wat ik bedoel?

Veel zaken zitten nog op de grens van ‘duidelijk fout’ en ‘eigenlijk misschien ook goed’. Een voorbeeld daarvan is ‘ik heb mijn laptop bij’ in plaats van ‘ik heb mijn laptop bij me’. In België wordt de eerste versie vaker gebruikt en veel Brabanders horen het aanvullende corrigerende ‘me’ van hun ouders nog steeds in hun oren. Het is de vraag of die correctie nodig blijft. Het is immers duidelijk wat het betekent en het bespaart weer een woord.

Onze oplossing voor taalverandering

Laten we duidelijk zijn: wij genieten van en grinniken om de taalfouten en taalvondsten van sprekers en schrijvers, maar veranderen ze vooralsnog in wat als standaardtaal wordt beschouwd. Het voordeel daarvan is dat mensen niet struikelen over tekst die ze als ‘fout’ zien. Taalverandering is daarom pas ‘echte’ taalverandering als het Groene Boekje en Van Dale daarin meegaan. Dat soms de een wel meegaat, en de ander (nog) niet, maakt ons vak alleen maar leuker!

Vind jij het leuk om te puzzelen met taal(veranderingen) en de bedoeling achter verschillende (nieuwe) uitdrukkingen te achterhalen? Bij Emma Handson hebben we altijd ruimte voor mensen die van taal hun vak willen maken, als typist, notulist of tekstcorrector. Of zoek je een professional die op de hoogte is van actuele taalveranderingen en er geen moeite mee heeft de spontane nieuwe uitdrukkingen van jouw werknemers te ontcijferen? Neem dan contact op via info@emmahandson.nl, telefonisch via (073) 747 00 54 of klik hier.