Ouderwets taalgebruik? Gewoon niet doen!

17 april

Ouderwets taalgebruik is vaak prachtig, maar in een tekst voor een brede doelgroep passen zulke woorden vaak minder goed. Welke woorden kun je beter vervangen, zodat jouw tekst nog duidelijker wordt? Ontdek voorbeelden én praktische alternatieven.

Ouderwets taalgebruik of een alternatief?

“Gaarne zou ik u bij dezen notificeren dat ondergetekende zeer verheugd is aangaande het ontvangen van uw geschenk.” Wat? O, je bedoelt: “Dankjewel!!”

Natuurlijk overdrijven we een beetje met dit voorbeeld, maar vergis je niet: je gebruikt veel vaker ouderwets taalgebruik dan je misschien denkt. Want als je gaat schrijven, wil je dat heel netjes doen. En deels heb je dan gelijk: schrijftaal is anders dan spreektaal. In schrijftaal zetten we nette volzinnen zonder haperingen en vervangen we bijvoorbeeld ‘niks’ door ‘niets’. Maar soms zijn schrijfwoorden echt achterhaald en zorgen ze alleen maar voor haperingen bij het lezen. In een informatieve tekst voor een brede doelgroep horen deze termen dan ook niet thuis.

We geven een aantal voorbeelden die wij bij het redigeren van teksten geregeld tegenkomen. Welke gebruikte jij tot nu toe nog?

Aanstaande

“Ik nodig jullie graag uit voor mijn verjaardag op zondag 20 april a.s.”

A.s. staat voor ‘aanstaande’. Maar is die toevoeging echt nodig? Zou de lezer echt denken dat het een uitnodiging is voor volgend jaar? Nog mooier wordt het als het gaat over zondag 20 april a.s. De eerstvolgende keer dat 20 april op een zondag valt na 2025, is in 2031! Als er al twijfel bestaat over het jaar, benoem het dan gewoon: 20 april 2025.

Jongstleden

“Dat is besproken in de vergadering van 31 oktober jl.”

Dit is zo’n zelfde geval als aanstaande: natuurlijk gaat het over de laatste vergadering en niet die van twee of drie jaar geleden. En ook hier geldt: een jaartal maakt het concreet, bijvoorbeeld in notulen die jaren later nog worden gelezen: 31 oktober 2024.

Geachte / Hoogachtend

Vroeger leerden we dat je een brief begon met ‘Geachte’ en eindigde met ‘Hoogachtend’. Maar zelfs bij een sollicitatie is dat afstandelijke taalgebruik nergens meer voor nodig. In Nederland is echt niemand meer beledigd als je diegene aanspreekt met ‘Beste’ en je je bericht afsluit met ‘Met vriendelijke groeten’. Sterker: het is wel zo aardig.

Voor wat betreft / Betreffende

“De vergadering betreffende dat onderwerp wordt verzet. Dat geldt ook voor wat betreft de bijbehorende lunch.”

Dat kan korter. Mand! Onze redacteuren passen dit aan in “De vergadering over dat onderwerp wordt verzet en dat geldt ook voor de lunch.” Dat leest toch veel gemakkelijker?

Mits / tenzij

“U mag hier wandelen, mits u uw hond thuislaat.”

“U mag hier wandelen, tenzij u uw hond meeneemt.”

Veel mensen moeten hier toch even over nadenken: mag die hond nu mee of niet? Dat komt omdat dit typisch ouderwetse woorden zijn die alleen nog in schrijftaal voorkomen. Hoe zit het nu? Sorry voor Fikkie in beide gevallen: ‘mits’ betekent: ‘als (tenminste)’, tenzij betekent ‘als niet’. In combinatie met de verschillende werkwoorden betekenen deze zinnen dus allebei dat de hond niet mee mag. Onze conclusie: kies voor eenvoudige taal als je misverstanden wilt voorkomen.

Te allen tijde

“Zorg er te allen tijde voor dat de deur gesloten blijft.” Niet voor niets weten veel mensen niet precies hoe je deze uitdrukking schrijft. Het is een verouderde uitdrukking en het gaat dan ook vaak mis. Zonde, want dat leidt af en er is een prima alternatief voor ‘te allen tijde’: altijd. Onze redacteuren verbeteren daarom liefst niet alleen de taalfouten, maar doen ook graag een suggestie voor een leesbaardere zin: “Houd de deur altijd dicht.”

Welke

“Er is een notitie opgesteld, welke wordt geagendeerd voor de volgende vergadering.”

Ja, ‘welke’ als verwijswoord is formeel toegestaan. Maar wanneer zeg je dat nu? Doordat het niet gebruikelijk meer is, struikelt je lezer en schiet je je doel voorbij. Kies dus voor ‘die’: “Er is een notitie opgesteld die wordt geagendeerd voor de volgende vergadering.” ‘Welke’ kan natuurlijk wel prima in een keuze worden gebruikt: “Welke woorden zijn ouderwets en kun je beter vervangen?”

Meer ouderwets taalgebruik

We zouden nog veel langer door kunnen gaan. Onze redacteuren suggereren geregeld het gangbaardere alternatief voor de volgende woorden:

• alvorens (voor)
• behoeven (nodig hebben)
• behoudens (behalve)
• dientengevolge (daarom)
• echter (maar)
• sedert (sinds)
• voorheen (eerst)
• voorts (verder)

Andere ouderwetse woorden kun je vaak zonder problemen weglaten, zoals ‘alleszins’, ‘daarentegen’, ‘niettegenstaande’ en ‘weliswaar’. Je tekst wordt er alleen maar beter van!

Ben je benieuwd naar meer voorbeelden van ouderwets taalgebruik en hun alternatieven? Kijk dan op de website van Onze Taal: https://onzetaal.nl/taalloket/modern-taalgebruik.

Redigeren

Onze redacteuren zijn erop getraind een tekst niet alleen op correcte spelling, maar ook op leesbaarheid te controleren. Wij houden rekening met jouw doelgroep en vissen zo ouderwets taalgebruik, verhaspelingen en lange zinnen uit jouw teksten, zodat jij je op de inhoud kunt concentreren. Wil jij een correcte en goed leesbare tekst? Neem dan contact met ons op.