Genderneutraal taalgebruik: wat is het en hoe pas je het toe?

26 januari

Genderneutraal taalgebruik: is het een vluchtige trend of een blijvende verandering? Hoe dan ook, het is goed om je bewust te zijn van je taalgebruik in teksten, zodat iedereen zich ermee kan identificeren. Bij Emma Handson letten we hier bijvoorbeeld op in notulen. En nee, niet alles hoeft in één keer anders. Maar vaak kun je met een eenvoudige verandering een groot effect bereiken.

Taalverandering

Taal is continu in verandering. De begrippen ‘uitprinten’ en ‘bij deze’ zijn inmiddels correct Nederlands, maar waren een paar jaar geleden nog fout. Sommige woorden krijgen door de jaren heen een andere bijsmaak. In het Middelnederlands was ‘wijf’ een neutraal woord voor vrouw, maar tegenwoordig heeft dit vaak een negatieve bijklank. Onze opvattingen over gender blijken, bewust of onbewust, ook uit ons taalgebruik.

Mannelijke verbuigingen als norm

Waar denk jij aan als je het woord ‘voorzitter’ leest: een man of een vrouw? Een grote groep mensen zal automatisch aan een man denken, omdat mannen van oudsher meestal de rol van voorzitter hebben vervuld. Bovendien is het woord ‘voorzitter’ oorspronkelijk een mannelijke verbuiging. Toch wordt ‘voorzitster’ voor een vrouw amper gebruikt. Het woord ‘voorzitter’ lijkt dus deels verworden tot een algemeen begrip.

Secretaris of secretaresse?

Waar bij voorzitter en voorzitster duidelijk is dat het om dezelfde functie gaat, levert dit bij andere woorden problemen op. Zo heeft een vrouwelijke secretaris een andere functie dan een secretaresse. Een secretaris kan van ieder geslacht zijn, maar een man secretaresse noemen (een woord dat volgens Van Dale alleen grammaticaal vrouwelijk is), voelt voor de meeste mensen toch vreemd. Het zal een van de redenen zijn dat de termen ‘administratief medewerker’, ‘officemanager’ en ‘personal assistant’ opmars hebben gemaakt. Voor sommige woorden, zoals ‘verdachte’, waren er al nooit specifiek mannelijke of vrouwelijke vormen. Is dat eigenlijk niet veel beter?

Maatmens of maatman?

Ook in specifieke notulentaal komen we dit soort veranderingen tegen. Waar enkele jaren geleden in pensioenland nog vooral de term ‘maatman’ werd gebruikt, is dat inmiddels vaak veranderd naar ‘maatmens’. Een correctere term, want met maatman werd niet alleen op mannen gedoeld. Andere neutrale termen, zoals ‘mensuren’ en ‘bemensing’ in plaats van ‘manuren’ en ‘bemanning’, zijn ook completer. Bij Engelse termen vindt een dergelijke verandering ook plaats. Zo wordt nu veel vaker ‘key person risk’ gebruikt, waar dit eerst ‘key man risk’ was. Als notulist kun je er bewust voor kiezen om de neutralere vorm van een woord te gebruiken.

De heer, mevrouw of Robin Janssen

Eenzelfde bewustwording kan er zijn bij het noteren van de aanwezigen bij een vergadering. Sommige klanten wensen dat we iedereen aanduiden met de heer of mevrouw plus de achternaam, in andere gevallen krijgen alleen de vrouwen de toelichting mevrouw. Je kunt jezelf de vraag stellen waarom het van belang is het geslacht op te nemen. Bij inhoudelijke expertise over verschillende beleggingscategorieën lijkt het niet relevant te weten of iets door een man of een vrouw wordt gezegd. Daarnaast is het goed om rekening te houden met mensen die geen man of vrouw zijn, zoals intersekse of non-binaire mensen. Steeds meer klanten kiezen voor de notatie voornaam plus achternaam. Dat kan andere redenen hebben, maar het is ook een genderneutrale oplossing.

Voornaamwoorden

Om naar mensen te verwijzen, gebruiken we persoonlijke voornaamwoorden. Bij mannen gebruiken we ‘hij / hem / zijn’: hij stapt op zijn fiets; de fiets is van hem. Voor vrouwen gebruiken we ‘zij / haar / haar’: zij stapt op haar fiets; de fiets is van haar. Bij een groep van mannen en vrouwen voelt het voor de meesten niet vreemd om de mannelijke vorm te gebruiken: ‘ieder bestuurslid moet zijn beschikbaarheid opgeven’. Andersom zal weinig voorkomen: als ‘haar’ wordt gebruikt, gaan we er niet van uit dat er een man tussen die bestuursleden zit.

Daarnaast zijn er non-binaire mensen, voor wie de meest voorkomende voornaamwoorden ‘hen / hun / hen’ zijn: hen stapt op hun fiets; de fiets is van hen. Ook de combinatie ‘die / diens / die’ wordt gebruikt: die stapt op diens fiets; de fiets is van die.

Tips om genderneutraal te schrijven

Ben je je er nu iets meer van bewust dat je misschien niet altijd zo genderneutraal schrijft als je zou willen? Dan is de volgende vraag: hoe pak ik dat aan? We delen graag een paar tips:

1. Vraag jezelf af of het al dan niet vermelden van gender relevant is in jouw situatie. Vaak is dit namelijk niet het geval.
   In plaats van ‘beste dames en heren’ gebruikt NS bijvoorbeeld de uitdrukking ‘beste reizigers’. Zo kun je ook leerkracht gebruiken in plaats van leraar of lerares en bestuurslid in plaats van bestuurder.
2. Gebruik een meervoudsvorm.
   In plaats van ‘ieder bestuurslid moet zijn beschikbaarheid opgeven’ kun je kiezen voor ‘alle bestuursleden moeten hun beschikbaarheid opgeven’.
3. Vermijd het gebruik van een bezittelijk voornaamwoord.
   In plaats van ‘de voorzitter heeft haar certificaat in ontvangst genomen’ kun je kiezen voor ‘de voorzitter heeft het certificaat in ontvangst genomen’. Als je het geslacht van de voorzitter weet, kun je wel voor de passende voornaamwoorden kiezen, zoals ‘de voorzitter heeft zijn / haar / hun / diens certificaat in ontvangst genomen’.

Bij Emma Handson houden we zoveel mogelijk rekening met veranderingen in de taal en de maatschappij. Zoek je zo iemand voor rapporten, voor notulen of als PA? Wij helpen je graag. Neem contact op via info@emmahandson.nl, telefonisch via (073) 747 00 54 of klik hier voor direct contact.

Houd jij je graag bezig met taal? Bekijk dan eens onze vacatures.